Tuyên truyền BHXH tự nguyện vùng đồng bào dân tộc bằng tiếng dân tộc

Với sự trợ lực từ ngân sách nhà nước, số LĐ là người DTTS tham gia BHXH ngày càng tăng. Một số liệu của BHXH Việt Nam cho thấy, tại thời điểm tháng 9/2023, cả nước có 624.869 LĐ là người DTTS tham gia BHXH bắt buộc, tăng 0,8% so với cùng kỳ năm 2022; có 122.377 LĐ là người DTTS tham gia BHXH tự nguyện, tăng 102,8% so với cùng kỳ năm 2022.

Nhưng thực thế cho thấy, dù có tăng nhưng số LĐ là người DTTS tham gia BHXH, nhất là BHXH tự nguyện, vẫn còn rất khiêm tốn. Đời sống của đồng bào còn gặp nhiều khó khăn, công việc và thu nhập của LĐ người DTTS không ổn định. Hơn nữa, thời gian đóng bảo hiểm kéo dài 20 năm… là những nguyên nhân khiến tỷ lệ LĐ tham gia BHXH tự nguyện ở vùng DTTS và miền núi còn thấp. 

Nỗ lực phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện vùng dân tộc thiểu số

Thời gian qua, Bảo hiểm xã hội (BHXH) huyện Hướng Hóa thường xuyên phối hợp với Bưu điện huyện và Ủy ban Nhân dân xã Hướng Lập tổ chức các hội nghị truyền thông chính sách BHXH tự nguyện, bảo hiểm y tế (BHYT) với người dân trên địa bàn Thôn Tri và Thôn Cù Bai. Nhờ linh hoạt trong việc tổ chức thực hiện, các buổi hội nghị đã thu hút nhiều người dân tham dự và đăng ký tham gia chính sách BHXH tự nguyện.

Cách xa trung tâm huyện Hướng Hóa hơn 80km, thôn Tri xã Hướng Lập nơi có đông người đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống được BHXH huyện Hướng Hóa và Bưu điện huyện lựa chọn để phối hợp tổ chức hội nghị truyền thông về chính sách BHXH tự nguyện và BHYT hộ gia đình. Nhằm phù hợp với điều kiện công việc đặc thù của người dân vùng cao, cơ quan BHXH huyện và Bưu điện huyện đã phối hợp với cấp ủy, chính quyền Thôn Tri tổ chức hội nghị vào buổi tối.

Theo chia sẻ của ông Nguyễn Quang Hải, Giám đốc BHXH huyện Hướng Hóa, để vào được với bà con và tổ chức hội nghị tuyên truyền, cán bộ BHXH phải mất hơn 3 giờ đồng hồ di chuyển từ trung tâm huyện vào đến tận thôn với địa hình đường đồi núi khó khăn, hiểm trở. Đặc thù công việc của người đồng bào là ban ngày lên nương, lên rẫy, chỉ ở nhà vào buổi tối nên về phía BHXH huyện đã thống nhất với Bưu điện huyện và chính quyền địa phương tổ chức hội nghị truyền thông vào buổi tối để có đông bà con nhân dân tham dự hội nghị. Vì đa số người tham dự là người dân tộc thiểu số nên phía cơ quan BHXH đã lựa chọn nội dung và những minh họa, ví dụ dẫn chứng cụ thể để truyền đạt chính sách BHXH tự nguyện đến với người dân. Còn lãnh đạo địa phương thì phổ biến các nội dung về chính sách BHXH tự nguyện bằng tiếng của người đồng bào dân tộc thiểu số, đảm bảo 100% người dân tham dự hội nghị lĩnh hội được trọn vẹn quyền và lợi ích của mình để đăng ký tham gia.

Thông qua việc phát huy tối đa vai trò của già làng, trưởng bản và người có uy tín tại cơ sở, cùng với đó là việc linh hoạt trong lựa chọn thời gian tổ chức thực hiện đã góp phần nâng cao hiệu quả của việc tổ chức các buổi hội nghị truyền thông về chính sách BHXH tự nguyện đối với người đồng bào dân tộc thiểu số. Thông qua 02 cuộc hội nghị tổ chức tại Thôn Tri và Thôn Cù Bai thuộc xã Hướng Lập, đã có 30 người dân đăng ký tham gia BHXH tự nguyện trực tiếp tại hội nghị.

Vì sao đồng bào DTTS còn khó tiếp cận chính sách BHXH tự nguyện?

Trả lời trên báo Dân tộc và Phát triển, TS.Phạm Thái Hưng, chuyên gia phản biện độc lập, cho rằng thực tế hiện nay, cách tiếp cận BHXH của LĐ là người DTTS còn hạn chế; kịch bản như hiện nay dẫn đến chính sách BHXH không đến được với phần lớn LĐ là người DTTS.

Đối với dự án Luật BHXH (sửa đổi), TS. Hưng cho rằng, “hàm lượng” chính sách dân tộc trong dự thảo Luật chưa thay đổi và cơ bản còn mờ nhạt, quy định liên quan đến BHXH phù hợp với đặc thù của LĐ là người DTTS cơ bản chưa có. Do đó, cần đề xuất để đảm bảo tính khả thi và có chính sách tiếp cận phù hợp hơn cho tất cả các đối tượng LĐ.

Từ những phân tích đó, chuyên gia Phạm Thái Hưng cũng đề nghị cần bổ sung chính sách hỗ trợ tham gia BHXH bắt buộc (qua người sử dụng lao động, như cách tiếp cận hiện nay của Quyết định 42/2012/QĐ-TTg và Quyết định 64/2015/QĐ-TTg, nhưng mở rộng đối tượng). Đồng thời, có chính sách hỗ trợ (dưới dạng hỗ trợ một phần, hỗ trợ có điều kiện) tham gia BHXH tự nguyện, nhất là với đối tượng LĐ là người DTTS đã có thời gian tham gia BHXH bắt buộc để khuyến khích tham gia BHXH liên tục.

Ngoài ra, theo các chuyên gia, Dự thảo luật cũng nên cân nhắc giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu cho lao động DTTS theo tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW (về giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm xuống 15 năm, hướng tới còn 10 năm).