Thách thức đối với Ukraine nếu muốn phát triển vũ khí hạt nhân

Liệu Ukraine có thực sự sản xuất được bom hạt nhân hoặc tên lửa mang đầu đạn hạt nhân và sử dụng vũ khí này ngăn chặn các cuộc tấn công mạnh mẽ của Nga hay không. Trong trường hợp Kiev thành công với phiên bản mới của Dự án Manhattan (dự án nghiên cứu và phát triển bom nguyên tử đầu tiên trong Thế chiến 2, chủ yếu do Mỹ thực hiện), liệu nước này có thể giúp đóng băng xung đột mà cả hai bên đều không cần phải sử dụng vũ khí hạt nhân hay không?

Đây là những câu hỏi mà ông Alexander Bollfrass, một học giả nổi tiếng về vũ khí hạt nhân tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc (IISS) tế có trụ sở tại London, đã đưa ra. Tiến sĩ Bollfrass, người đứng đầu bộ phận chiến lược, công nghệ và kiểm soát vũ khí tại IISS cho biết, ông đã lập ra một mô hình dự đoán hậu quả tiềm tàng của nỗ lực chế tạo vũ khí hạt nhân giả định của Ukraine, để dự đoán liệu vũ khí này có trở thành chìa khóa cho lệnh ngừng bắn vĩnh viễn hay không.

Trong lịch sử, Ukraine từng tham gia vào việc chế tạo tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM), nhưng hiện quốc gia này không còn sở hữu bất cứ tên lửa nào như vậy. Tuy nhiên, ông Bollfrass cho biết Kiev vẫn sản xuất một loạt tên lửa hành trình có thể được điều chỉnh để chứa đầu đạn chiến lược. Hơn nữa, Ukraine hiện kiểm soát một số lò phản ứng hạt nhân đang hoạt động, họ có thể lấy uranium từ các địa điểm này. Nhưng để chế tạo vũ khí hạt nhân, họ cần phải xây dựng một mạng lưới máy ly tâm tiên tiến để làm giàu urani lên mức cần thiết.

Lò phản ứng Chernobyl – nơi từng xảy ra thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất trên thế giới, chứa đủ plutonium để Kiev có thể chế tạo ít nhất một quả bom nguyên tử. Nhưng các hoạt động sản xuất vật liệu phân hạch cho vũ khí hạt nhân sẽ bị thiết bị giám sát do Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) bố trí, phát hiện ngay lập tức.

Chuyên gia Bollfrass lưu ý: "Bất kỳ vật liệu phân hạch nào hiện có trên lãnh thổ Ukraine đều nằm dưới sự giám sát chặt chẽ của IAEA. Các thanh tra viên của cơ quan này sẽ ngay lập tức phát hiện ra việc chuyển hướng nhiên liệu lò phản ứng hoặc plutonium của Ukraine vào chương trình vũ khí hạt nhân và nhanh chóng đưa ra cảnh báo với Nga”.

Cách duy nhất để IAEA không phát hiện được là Ukraine phải rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân và trục xuất các thanh tra viên nguyên tử. Nhưng động thái này chẳng khác nào công khai nỗ lực bí mật của Kiev nhằm phát triển đầu đạn hạt nhân, chắc chắn sẽ vấp phải sự phản đối gay gắt của cộng đồng quốc tế.

Ngoài ra, những nỗ lực của Ukraine bí mật vận hành các cơ sở sản xuất urani làm giàu cao sẽ khó qua mắt các cơ quan tình báo lớn trên thế giới, trong đó có cả Nga", ông Bollfrass nhấn mạnh. Các nhân viên tình báo Nga có thể sẽ sử dụng mọi biện pháp để xác định vị trí và phá hủy những cơ sở này. Điện Kremlin thậm chí có thể lựa chọn tấn công phủ đầu bằng tên lửa hạt nhân.

Để xây dựng một biện pháp răn đe đáng tin cậy, Ukraine sẽ cần lắp ráp không phải một thiết bị, mà là một kho bom phân hạch hoặc nhiệt hạch nhỏ. Tiến trình này rất khó khăn, hơn nữa sẽ dễ bị Nga phát hiện. Trong trường hợp đó, Moscow có thể tìm cách xóa sổ những vũ khí này trước khi chúng được triển khai, ông Bollfrass dự đoán.

Ý định thực sự của ông Zelensky

Trong một cuộc họp của Hội đồng châu Âu vào tháng 10/2024, Tổng thống Zelensky bày tỏ sự tiếc nuối vì những người tiền nhiệm của ông đã tự nguyện từ bỏ kho ICBM có đầu đạn hạt nhân của họ cách đây một thế hệ, để đổi lấy những lời cam kết đảm bảo an ninh chưa bao giờ được thực hiện.

Sau khi Liên Xô tan rã vào năm 1991, Ukraine thừa hưởng gần 2.000 tên lửa hạt nhân của Liên Xô - một trong những kho dự trữ lớn nhất thế giới.

Theo một thỏa thuận do Mỹ làm trung gian có tên là Bản ghi nhớ Budapest, Nga, Mỹ và Anh đều cam kết tôn trọng biên giới và nền độc lập của Ukraine: Washington cũng đưa ra các đảm bảo an ninh để bảo vệ chủ quyền của Ukraine để đổi lấy việc nước này từ bỏ các tên lửa hạt nhân chiến lược. Nhưng phương Tây đã không thực sự thực hiện được các cam kết an ninh nêu trong hiệp ước Budapest.

Tuy nhiên, khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào năm 2022, phương Tây đã tăng cường viện trợ vũ khí và cung cấp thông tin tình báo cho Ukraine, giúp Kiev duy trì khả năng phòng thủ.

Ông Bollfrass cho rằng, việc Tổng thống Zelensky đưa ra cảnh báo: gia nhập NATO hay phát triển vũ khí hạt nhân, chỉ là một ván bài chính trị mà ông đưa ra để thúc đẩy mục tiêu cuối cùng của Ukraine là nhanh chóng gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương.

Nga tung “nắm đấm thép” với Ukraine, chìa cành ôliu trước ông Trump

VOV.VN - Nga đã tung chiến thuật kép, một mặt tìm cách trấn an Tổng thống Mỹ Donald Trump bằng đề xuất đàm phán hòa bình tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, mặt khác liên tiếp tiến hành các cuộc tấn công mạnh mẽ vào Ukraine.