Bảo tồn giá trị lịch sử của Dubai: Thời gian không đợi con người

Nép mình bên các toà nhà chọc trời và đường cao tốc chằng chịt, những con đường được xây dựng từ những năm cuối thế kỷ 19 dường như quá nhỏ bé so với một thành phố Dubai hiện đại, nơi được mệnh danh là trung tâm mua bán của thế giới. Những con đường này là phần còn lại của thành phố Dubai cách đây hơn 60 năm nằm bên cạnh thị trấn Bastakiya cổ kính. Theo ông Rashah Bukhash, Giám đốc Cơ quan Các di sản kiến trúc ở Dubai, những năm 50 của thế kỷ trước, Bastakiya là trung tâm thương mại sầm uất nhất của Dubai, nhưng hiện nay nó chỉ là một thị trấn rất nhỏ bé nằm ở ngoại ô của thành phố Dubai phát triển. Những ngôi nhà ở đây được làm bằng san hô, thạch cao và cát, nhưng nhiều ngôi nhà đã được cải tạo bằng những chất liệu khác như cát màu pha với ximăng. ở khu vực này cũng có nhiều tháp gió, được xây dựng với mục đích làm mát cho toàn thành phố. Những trang trí nội thất bằng gỗ và bằng đá phức tạp trên nóc những toà nhà là thể hiện sự thịnh vượng của mỗi gia đình. Ngoài ra còn có những địa điểm lịch sử khác nằm cạnh Bastakiya là Bait al-Wakeel, toà nhà công sở đầu tiên ở Dubai; al-Fahidi, toà nhà được xây dựng ở thế kỷ thứ 17 và là một trong những toà nhà cổ nhất của thành phố. 

Đầu những năm 90 thế kỷ trước, chính phủ đã mua hầu hết những ngôi nhà của người dân Bastakiya để phục vụ dự án phát triển thành phố. Chỉ còn một số rất ít gia đình không chịu di dời khỏi nơi chôn rau của mình, trong đó có gia đình Khadija Ahmad. “50 năm qua, rất nhiều người đã ra đi. Còn chúng tôi, ơn Chúa vẫn ở đây, nhưng nếu chính phủ không quan tâm, sớm muộn gì chúng tôi cũng sẽ phải rời đi”, Ahmad nói với giọng tự hào pha chút lo lắng. Bởi thực tế, Bastakiya là nơi duy nhất lưu giữ những giá trị lịch sử và văn hoá vật thể còn lại của Dubai.

Gần 60 năm qua, Tiểu vương quốc Ả-rập thống nhất đã trở thành một quốc gia thịnh vượng hào nhoáng với những khách sạn, nhà hàng sang trọng. Dubai còn là nơi dừng chân của những du khách muốn tìm kiếm cơ hội kinh doanh. Thế nhưng, Chính phủ cũng bắt đầu ý thức được những giá trị của một Dubai trong lịch sử, dường như đang biến mất quá nhanh trong sự phát triển chóng mặt của thành phố. Họ nhận ra rằng, những giá trị lịch sử của Dubai đang trở thành thứ hấp dẫn du khách. Ông Rashad Bukhash cho rằng: “Chúng tôi đang chịu áp lực phải phát triển nhưng chúng tôi cũng cần phải giữ gìn Bastakiya và chính phủ nên ủng hộ điều này. Việc chúng tôi phải làm đầu tiên là đưa những điều này vào trong các trường tiểu học để cho trẻ em thấy nơi ông bà, cha mẹ của chúng đã sống, nếu không chúng tôi sẽ đánh mất nền văn hoá của chính mình”.

Hiện nhiệm vụ của cơ quan này là bảo tồn thành phố Dubai cổ, bao gồm thị trấn Bastakiya, khu chợ lớn al-Shindagha và tổ hợp nhà Sheikh Saeed al-Maktoum, nơi đã được UNESCO công nhận là di sản văn hoá thế giới. Ông Bukhash thừa nhận việc bảo tồn là rất khó khăn. Bởi hiện nay, mặc dù nhận thức được phát triển phải đi kèm với gìn giữ các giá trị văn hoá, song kế hoạch bảo tồn vẫn rất nhỏ giọt. Trong khi các dự án phát triển mở rộng các thành phố vệ tinh của Dubai được duyệt chi tới 3 tỷ USD thì việc bảo tồn thành phố Dubai cổ chỉ có 5,4 triệu USD.

Mới đây, một nhóm chuyên gia của UNESCO đã đến Dubai để giúp đỡ thành phố này lên kế hoạch bảo vệ các di sản cổ hiện có. Tuy nhiên, đây mới chỉ là bước đầu tiên trong một quá trình dài đầy khó khăn. Trong khi đó, các chuyên gia lo sợ rằng nếu không làm sớm, các giá trị văn hóa lịch sử của Dubai sẽ biến mất. Jen Britston Rys, một giáo sư sử học trường Đại học Zayed khẳng định: “Nếu Chính phủ không nhanh chóng đưa ra những quyết định cần thiết, không lâu nữa, chúng ta chẳng còn gì để bảo tồn”./.