Lạc nội mạc tử cung

Bệnh tấn công khoảng 10% phụ nữ trong độ tuổi sinh nở, rất khó phát hiện, chữa trị cũng không đơn giản, song có thể.

Màng niêm mạc lót thành cổ tử cung có tên nội mạc tử cung. Do tác động của các hormone buồng trứng, nội mạc tử cung bong vẩy trong thời gian hành kinh và thoát ra khỏi cơ thể qua âm đạo. Tuy nhiên vì lý do chưa được xác định, ở một số người, bộ phận nhất định tế bào nội mạc tử cung rời bỏ tử cung thâm nhập vòm bụng qua đường vòi trứng, đường mao mạch và bạch huyết. Chúng bám vào những cơ quan của cơ thể, dẫn đến phản ứng viêm mạn tính ở những vị trí đó. Quá trình dị biệt đó gọi là lạc nội mạc tử cung.

Hai trong một

Đến nay khoa học vẫn chưa biết rõ, tại sao ở một số phụ nữ tế bào màng trong tử cung “di cư” đi nơi khác. Có khá nhiều lý thuyết giải thích hiện tượng kỳ lạ.

Tuy nhiên không phụ thuộc vào nguyên nhân, có một điều chắc chắn: hành động y hệt niêm mạc tử cung, “những vật cấy” niêm mạc tử cung cũng phát triển và tróc vẩy trong thời gian hành kinh hàng tháng. Đi kèm với hiện tượng tróc vẩy là sự chảy máu nhỏ giọt. Điều đó có nghĩa: ngoài hành kinh bình thường, hàng tháng gần như đồng thời xuất hiện kỳ kinh nguyệt mini, nhưng ở… vòm bụng. Bởi lẽ máu chảy ra từ “những vật cấy” không có đường ra tự nhiên qua âm đạo, nên tích tụ trong vòm bụng và tạo thành những “gò đồi” liên kết lớn dần sau những kỳ kinh nguyệt.

Chỉ soi vòm bụng

Không dễ chẩn đoán lạc nội mạc tử cung, bởi nó có thể diễn ra không có triệu chứng (nhất là khi đã nghiêm trọng). Ngoài ra, không phải tất cả nạn nhân đều có cùng triệu chứng và chúng không xuất hiện cùng lúc ở tất cả đối tượng. Tuy nhiên, nếu đã bộc lộ, hay gặp  nhất là đau bụng dưới – trong lúc hành kinh và rụng trứng, và cả trong lúc “chiều chồng” hoặc tiểu tiện. Cũng có thể xuất hiện rối loạn kinh nguyệt. Nếu “vật cấy” xuất hiện trong bàng quang hoặc hậu môn - dấu vết máu có thể xuất hiện trong nước tiểu và phân. Trái lại nếu lạc nội mạc tử cung liên quan đến buồng trứng và/hoặc vòi trứng, hậu quả có thể là tình trạng khó thụ thai.

Không thể phát hiện lạc nội mạc tử cung trong các đợt khám phụ khoa thông thường. Nồng độ chỉ số CA-125 trong máu đối tượng cao thường là tín hiệu chỉ dẫn nhất định đối với bác sĩ giàu kinh nghiệm. Thông qua siêu âm âm đạo có thể lộ mặt “vật cấy” trong buồng trứng. Với thiết bị cộng hưởng từ, bác sĩ có thể phát hiện, thí dụ, những “vật cấy” nằm sâu trong niệu quản, bàng quang hoặc hậu môn. Tuy nhiên, kỹ thuật nội soi vẫn là xét nghiệm đáng tin cậy nhất. Camera siêu nhỏ được đưa vào bụng qua lỗ cắt nhỏ gần khu vực rốn sẽ cho phép bác sĩ giầu kinh nghiệm phát hiện chính xác, thậm chí cả mầm rất nhỏ lạc nội mạc tử cung.

Điều trị nhiều bước

Tuỳ thuộc vào vị trí khu trú và diện tích ổ bệnh và mức độ cảm nhận của nạn nhân, Hiepẹ hội Y học Tái sản xuất Mỹ xác định phân loại 4 - mức độ lạc nội mạc tử cung. Độ I là lạc nội mạc tử cung tối thiểu; độ I - mức nhẹ; độ III - vừa phải và là độ IV – nghiêm trọng. Sự lựa chọn hình thức điều trị thích hợp phụ thuộc vào mức độ phân loại.

Nếu các triệu chứng không quá khó chịu (độ I và II), các bác sĩ phụ khoa thường chỉ định sử dụng thuốc hormone. Có thể là thí dụ, giải pháp ngừa thai hormone - sự ra máu cứ vào ngày 21 khi ấy không phải là kinh nguyệt, vậy nên tế bào nội mạc tử cung sẽ ít có khả năng di chuyển ra ngoài tử cung. Bác sĩ cũng chỉ định sử dụng biệt dược hạ thấp nồng độ estrogen thông qua việc phong toả hoạt động của buồng trứng hoặc gây ra những biến đổi hormone đặc trưng của trạng thái có thai.

Cũng có thể sử dụng những tân dược gây mãn kinh nhân tạo, song mặt trái của liệu pháp này là sự xuất hiện những triệu chứng như trạng thái tiền mãn kinh. Trong một số trường hợp bác sĩ phối hợp thuốc thế hệ cũ (hormone nhân tạo Danazol) – sản phẩm kìm hãm sự tái tạo không kiểm soát của màng niêm mạc tử cung, song gây nhiều tác dụng phụ (thí dụ tăng cân, nhức đầu, buồn nôn, tính khí thất thường, suy giảm dục tình, rong kinh…).

Đôi lúc phẫu thuật

Hiện phổ biến bác sĩ chỉ định phẫu thuật nội soi với tất cả các trường hợp thuộc mức độ nghiêm trọng và nhân cơ hội loại bỏ mầm lạc nội mạc tử cung. Đôi lúc tuỳ thuộc vào vị trí khu trú “vật cấy” và mức độ tiến triển bệnh, cần thiết phải loại bỏ một phần, thí dụ bàng quang, ruột già hoặc toàn bộ cơ quan bị xâm lấn (thí dụ buồng trứng). Tuy nhiên chứng bệnh vẫn có thể tái phát - thậm chí cả sau khi đã phẫu thuật. Không hiếm trường hợp ổ lạc nội mạc tử cung mới xuất hiện ngay sau vài ba tháng và không phải lúc nào cũng tại địa điểm cũ.

Nếu không thể có thai

Nhiều số liệu thống kê cho thấy, trung bình cứ 4 phụ nữ gặp khó khăn trong nỗ lực thụ thai, có một vì hậu quả lạc nội mạc tử cung. Bởi tế bào màng niêm mạc có thể làm tổ thí dụ vào buồng trứng và (hoặc) vòi trứng và cùng với thời gian chúng phình to tới mức cản trở hoàn toàn việc di chuyển của tế bào trứng đã “chín” cũng như nỗ lực di chuyển vượt qua vòi trứng để tiếp cận đối tác của tinh trùng./.