Cần làm rõ vụ nhận tiền bán đất nhưng vẫn kiện đòi vì chỉ “cho mượn”

Không có bất kỳ giấy tờ hợp pháp nào để chứng minh mảnh đất thuộc quyền sở hữu hay thể hiện việc “cho mượn đất”, nhưng bà Nguyễn Thị Hải (trú tại thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên) vẫn đệ đơn kiện ông Lê Văn Đại (ở thị trấn Mường Ảng, huyện Mường Ảng) ra tòa, trong khi đây là mảnh đất gia đình ông Đại đã sử dụng ổn định hơn 10 năm, được chính quyền tổ dân phố, địa phương xác nhận.

Khi bị TAND tỉnh Điện Biên tuyên xử thua kiện, buộc trả lại toàn bộ mảnh đất cho bà Hải quản lý và sử dụng, gia đình ông Lê Văn Đại đã làm đơn gửi TAND cấp cao tại Hà Nội và các cơ quan báo chí đề nghị làm rõ Bản án Phúc thẩm số 05 ngày 06/05/2020 của TAND tỉnh Điện Biên.

Theo bản án phúc thẩm số 05 (ngày 6/5/2020) của TAND tỉnh Điện Biên, bà Nguyễn Thị Hải khởi kiện đòi gia đình em chồng cũ là ông Lê Văn Đại 2 thửa đất gồm: thửa đất số 13, có diện tích khoảng 393m2 và thửa đất số 09, có diện tích hơn 4.089m2. Ngoài ra, bà Hải còn đòi hơn 128 triệu đồng mà ông Lê Văn Đại được Nhà nước bồi thường khi lấy đất làm đường nội thị vào năm 2010.

Trong bản án, bà Hải cho rằng, hai thửa đất trên là do ông Nguyễn Lệ Lộc và bà Nguyễn Thị Dung (bố mẹ đẻ bà Hải) khai hoang từ năm 1986, đến năm 1998 cho vợ chồng bà Hải mượn đất để sản xuất. Năm 2001, do nhu cầu chuyển về thành phố Điện Biên Phủ sinh sống, nên vợ chồng bà Hải tiếp tục cho vợ chồng ông Đại mượn đất canh tác và trông coi hộ.

Tuy nhiên, đến năm 2009 khi bà Hải ly hôn với ông Lê Văn Lưu (anh trai ông Lê Văn Đại), gia đình mới biết trong 2 thửa đất trên, ông Đại đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất diện tích 400m2 đất ở và đang quản lý khoảng 4.000m2 đất vườn. Khi kiện, bà Hải cũng khẳng định chỉ cho gia đình ông Đại mượn đất để sản xuất chứ không bán.

Phủ nhận lời khai của nguyên đơn, ông Lê Văn Đại khẳng định, vào năm 2001, vợ chồng ông lên Mường Ảng sinh sống, nhưng chưa có đất ở nên gia đình ông Lưu – bà Hải có cho ở nhờ trên mảnh đất khoảng 5.000m2.

Đây là mảnh đất có tờ khai sử dụng đất lập năm 1998, có dấu đỏ xác nhận của UBND thị trấn Mường Ảng cho ông Lê Văn Lưu là đất tự khai hoang từ năm 1990. Vào năm 2007 vợ chồng ông Đại đã mua lại 400m2 đất ở cùng toàn bộ diện tích đất liền kề và đất ao thầu từ vợ chồng anh trai với giá 70 triệu đồng.

Tuy nhiên giấy mua bán đất viết tay hai bên cùng thỏa thuận và thống nhất ký vào ngày 22/7/2007, khi đó chỉ có ông Đại và ông Lưu cùng ký, bà Hải khi đó là người trực tiếp nhận tiền và chỉ lấy 50 triệu đồng, số còn lại bảo cho con trai ông Đại.

Đến năm 2009, sau khi thực hiện các thủ tục theo quy định, vợ chồng ông Đại đã được UBND huyện Mường Ảng cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với diện tích 400m2 tại thửa số 48, tờ bản đồ số 10 và nhờ vợ chồng ông Lưu – Hải đứng tên hộ một mảnh đất có diện tích 300m2 tại thửa đất số 51, tờ bản đồ số 10, mảnh đất này ông Đại cho biết là cho cháu Lê Thu Hà (con của vợ chồng ông Lưu, bà Hải), thửa đất này đã làm thủ tục sang tên cho chị Lê Thu Hà.

Phần đất khai hoang còn lại gần 4.000 m2 (là đất liền kề với lô đất chuyển nhượng ghi trong giấy viết tay ngày 22/7/2007 cũng đã được xác nhận trong phiếu lấy ý kiến của khu dân cư về nguồn gốc đất và được UBND thị trấn huyện Mường Ảng xác nhận nguồn gốc sử dụng đất ngày 16/5/2015) được gia đình ông Đại sử dụng xây dựng một căn nhà và trồng cây cối, từ đó đến nay không có tranh chấp, thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ tài chính đối với nhà nước, bà Hải cũng không có ý kiến phản đối gì trong thời điểm đó.

Tháng 10/2009, ông bà Lưu – Hải ly hôn và không chia tài sản chung, nhưng đến đầu năm 2013 lại ra TAND huyện Mường Ảng để giải quyết chia tài sản trong thời kỳ chung sống như vợ chồng (do ông Lưu - bà Hải không có đăng ký kết hôn) nhưng không đạt kết quả nên kháng cáo lên cấp cao để xét xử theo thủ tục phúc thẩm.

Ngày 13/3/2014 tại TAND tỉnh Điện Biên, các bên đương sự đã lập biên bản hòa giải và bản án phúc thẩm số 05/2014 về việc giải quyết tranh chấp tài sản chung sau khi ly hôn đã ghi rõ, công nhận sự thỏa thuận của các đương sự (bao gồm cả ông Đại) với nội dung “anh Lê Văn Đại cam kết chuyển quyền sử dụng đất mang tên anh Lê Văn Lưu và chị Nguyễn Thị Hải cho cháu Lê Thu Hà, còn lại đất thổ canh, thổ cư anh Lê Văn Đại đang quản lý, sử dụng, chị Hải và anh chị em trong gia đình không được quyền tranh chấp”.

Sau khi bản án này có hiệu lực, ông Đại đã làm thủ tục chuyển lô đất có diện tích 300m2 tại thửa số 51 tờ bản đồ số 10 mang tên ông Lưu- bà Hải sang giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho bà Lê Thu Hà (con ông bà Lưu - Hải), đây là lô đất này nằm ngay cạnh lô đất 400m2 của ông Đại.

Luật sư Lê Quốc Hiền, Đoàn Luật sự tỉnh Thanh Hóa- người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị đơn cho rằng, nếu bản án phúc thẩm số 05/2014 của Tòa án Nhân dân tỉnh Điện Biên có hiệu lực thì những nội dung tòa đã tuyên án các bên phải thi hành. Vấn đề các bên khai trình trước đây dù khai trình thống nhất hay khai trình mâu thuẫn đều không còn hiệu lực, vì sự việc đã được giải quyết bằng một bản án có hiệu lực pháp luật.

Việc ngày 28/1/2019, bà Nguyễn Thị Hải lại khởi kiện ông Đại đến TAND huyện Mường Ảng về cùng nội dung vụ việc mà bản án phúc thẩm số 05/2014 của TAND tỉnh Điện Biên đã tuyên xử và có hiệu lực, sau đó lại bị kháng cáo tiếp đến TAND tỉnh Điện Biên vào ngày 6/5/2020 với bản án phúc thẩm số 5/2020 nêu rõ nội dung: “Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Hải, buộc ông Đại phải trả lại thửa đất 4000 m2 cho ông Lộc, bà Dung” thì các bản án này đã có dấu hiệu sai phạm nghiêm trọng pháp luật, thể hiện sự chồng chéo trong các quyết định của tòa.

Bởi chiếu theo Điều 192 Bộ luật tố tụng dân sự 2015: “Thẩm phán trả lại đơn khởi kiện trong các trường hợp: …Sự việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án” thì bà Hải không có quyền khởi kiện vì toàn bộ tài sản đã được bản án 05/2014 của TAND tỉnh Điện Biên giải quyết. Bản án phúc thẩm số 05/2020 ngày 06/05/2020 của TAND tỉnh Điện Biên chấp nhận đơn khởi kiện của bà Hải là không đúng với quy định tại điều 186, 192 Bộ luật tố tụng dân sự.

Ngoài ra TAND huyện Mường Ảng và TAND tỉnh Điện Biên cũng đã xác định sai quan hệ pháp luật tranh chấp để giải quyết, bởi trong quá trình giải quyết vụ án, bà Hải không xuất trình được bất cứ giấy tờ tài liệu chứng cứ gì thể hiện việc ông Lộc, bà Dung cho vợ chồng ông Lưu, bà Hải hay vợ chồng ông Đại mượn đất, nhưng lại xác định quan hệ tranh chấp để giải quyết là “tranh chấp quyền sử dụng đất cho mượn” là không đúng với quy định của pháp luật.

Trước đó trong vụ án này, ngày 13/11/2019 Viện Kiểm sát Nhân dân huyện Mường Ảng cũng đã có kháng nghị đối với bản án sơ thẩm của TAND huyện Mường Ảng, cho rằng có cơ sở, chứng cứ để khẳng định có việc mua bán toàn bộ khu đất giữa vợ chồng ông Lưu, bà Hải với vợ chồng ông Đại. Bởi trong các hồ sơ địa chính quản lý của thị trấn Mường Ảng và Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Mường Ảng không thể hiện người đứng tên đăng ký, quản lý đối với các thửa đất này là ông Lộc, bà Dung (ông Lộc, bà Dung không đăng ký kê khai, không có bất kỳ loại giấy tờ nào theo quy định tại Điều 50 Luật Đất đai 2003 và Điều 100 Luật Đất đai 2013).

Bản án sơ thẩm bị kháng nghị chỉ căn cứ vào đơn khởi kiện và trình bày của nguyên đơn để xác định nguồn gốc, quyền sở hữu đất mà không căn cứ vào các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ và được xem xét tại phiên tòa là vi phạm nghiêm trọng, ảnh hưởng tới quyền lợi chính đáng của người dân.

Tuy nhiên, đến phiên Tòa phúc thẩm ngày 6/5/2020, đại diện VKSND tỉnh Điện Biên đã bất ngờ rút kháng nghị của cấp dưới và đề nghị Hội đồng xét xử bác kháng cáo của ông Đại. Cho rằng bản án này có nhiều nội dung sai phạm, không rõ ràng về bản chất sự việc, gia đình ông Lê Văn Đại đã làm đơn gửi Tòa án Nhân dân cấp cao tại Hà Nội và các cơ quan báo chí đề nghị làm rõ./.