Nghề bắt lịch độc lạ ở rừng ngập mặn Cà Mau, cho người dân thêm nguồn thu nhập

Là người sinh ra lớn lên ở vùng đất ngập mặn nên anh Võ Hoàng Lil (ở xã Tân Duyệt, huyện Đầm Dơi) từ nhỏ đã biết câu lịch. Tuy nhiên, anh Lil xem câu lịch là nghề để kiếm sống khoảng 4 năm qua. Mỗi ngày, anh Lil thường chỉ hành nghề khoảng 4 tiếng vào buổi sáng nhưng kiếm được từ 200.000-300.000 đồng. “Tôi cắm lịch đã được 4 năm và có thu nhập tương đối ổn định. Tiền kiếm được từ câu lịch đủ cho con cái học hành, trang trải những chi phí thiết yếu cho gia đình”, anh Lil chia sẻ.

Theo lời anh Lil, lịch sống trong hang ven các bờ bao hay trên các trảng đất cạn trong vuông tôm. Chúng có tập quán đi ăn đêm, ban ngày trú trong hang nên người dân câu vào ban ngày để bắt. Lưỡi câu lịch đặc biệt hơn lưỡi câu cá là chúng không cần hóc (ngáng).

Con lịch thường chỉ lớn bằng ngón tay người lớn, nên lưỡi câu lịch không quá to. Tôm tép là thức ăn phổ biến của lịch và cũng là mồi câu bén nhất. Lịch được câu bằng cách se trực tiếp mồi vào hang nên các thợ nghề thường dùng dây cước để có độ cứng, dễ se mồi.

Với những con lịch háu ăn, khi mồi vừa vào hang khoảng 30 cm đã cắn mồi. Cũng có những hang lịch phải ngâm lại một khoảng thời gian chờ lịch cắn câu. Chính vì vậy, mỗi người thợ hành nghề thường có vài dây câu lịch. Còn cần câu lịch có thể là bất cứ thứ gì, miễn có thể chịu được sức kéo của lịch khi ăn mồi.

Anh Lê Văn Vô (ở xã Tân Duyệt, huyện Đầm Dơi) có nhiều năm gắn bó với nghề câu lịch cho biết, đi câu lịch cực nhất ở việc phải lội sình, lang thang trong bìa rừng, vuông tôm. Khi nước quá lạnh hoặc quá nóng, lịch sẽ ít bò lên ăn mồi, thời điểm câu lịch tốt nhất từ khoảng 7 - 10 giờ sáng. Điều quan trọng nhất phải xác định đúng hang lịch (tức là phải phân biệt được hang lịch với hang của các loài khác). Với người đã làm nghề gần 10 năm như anh Vô, chỉ cần nhìn qua là nhận diện đúng hang và mỗi buổi anh có thể câu được vài ký lịch.

“Đi câu lịch cũng giúp gia đình có đồng ra đồng vào. Câu lịch có thể làm quanh năm, không phụ thuộc vào mùa. Nhưng khi mới vào nghề ai cũng phải tìm tòi, học hỏi từ đó mới rút ra kinh nghiệm riêng để cho hiệu quả và thu nhập cao”, anh Vô chia sẻ.

Ngoài câu lịch, người dân ở Cà Mau còn bắt lịch bằng cách thọc hang. Thường hang lịch sẽ có từ 3 ngách, nên người làm nghề khi phát hiện sẽ dùng tay thọc sâu xuống hang chính, nếu đụng lịch sẽ nhanh chóng luồn theo để bắt. Còn không, khi tay người đụng phải, con lịch sẽ động và chạy vào 1 trong những ngách còn lại, người bắt bằng kinh nghiệm sẽ biết con lịch ở đâu để bắt bằng tay không.

Con lịch có rất nhiều chất nhờn, nên rất khó để người bình thường dùng tay cầm được, chưa nói đến việc bắt chúng trong hang. Tuy nhiên, ở Cà Mau vẫn có những thợ nghề thọc lịch chuyên nghiệp.

“Hang lịch thường sâu trong bùn, nhưng với những người có kinh nghiệm, chỉ cần thọc tay vào hang là biết con lịch sẽ di chuyển hướng nào. Thường từ cửa hang vào trong khoảng 3 tấc là gặp lịch, nhưng tay người đụng vào là lịch sẽ chạy vào sâu thêm 2 tấc. Do vậy mỗi khi tay đụng lịch là phải kẹp liền, để lịch không giẫy thoát khiến việc tìm bắt rất vất vả”, ông Ngô Minh Quyền (xã An Xuyên, TP. Cà Mau) - một trong những người chuyên thọc lịch chia sẻ.

Con lịch được dùng phổ biến để chế biến thành các món ăn ở Cà Mau, từ những quán bình dân hay nhà hàng đều rất phổ biến các món như, lịch xào sả ớt, nướng mọi, um rau ngổ hoặc lá nhàu,… Hiện trên thị trường, lịch thương phẩm có giá trên 100.000 đồng/kg, nên những người thợ câu, thọc lịch nhiều khi có thể kiếm vài trăm nghìn đồng/ngày và sống được với nghề.